2019-2020 ОНЫ ДУНДГОВЬ АЙМГИЙН ӨВӨЛ, ХАВРЫН БЭЛЧЭЭРИЙН ДААЦЫГ ТОДОРХОЙЛСОН ДҮН

Монгол улсын Засгийн газрын 286 дугаар тогтоолын дагуу Ус цаг уур, орчны судалгаа, мэдээллийн хүрээлэнд 2019-2020 оны өвөл, хаврын бэлчээрийн даацыг баг бүрийн бэлчээрийн ургац, малын тоо, бэлчээрийн талбайн хэмжээ, бэлчээр ашиглах хугацаа зэрэг мэдээлэл дээр үндэслэн багийн нутгаар тооцоолж, зураглалыг Ус цаг уур, орчны судалгаа мэдээллийн хүрээлэнд боловсруулав.
 

Зуншлагын байдал 2019 оны 8 дугаар сарын 20-ны байдлаар улсын хэмжээнд нийт нутгийн 70 орчим хувьд хэвийн, 30 гаруй хувьд дунд зэрэг гэсэн үнэлгээтэй байна.

Өөрөөр хэлбэл нийт нутгийн 60 гаруй хувьд нь өвөл-хаврын бэлчээрийн даац хүрэлцээтэй байхаар, харин 40 шахам хувьд хэтэрч гарлаа. Энэ зун нутгийн хойд хагаст бороо хур ихтэй, зуншлага сайн, харин говийн нутгаар 7 дугаар сарын сүүлчээс зуншлагын байдал сайжирсан боловч аймгийн дүнгээр авч үзвэл Өвөрхангай, Дундговь, Архангай, Говь-Алтай, Ховд аймгуудын ихэнх нутгаар даац хэтэрч гарсан байна.            

Дундговь аймгийн хэмжээгээр авч үзвэл: Зуншлагын байдал 2019 оны 8 дугаар сарын 20-ны байдлаар нийт нутгийн 20 гаруй хувьд хэвийн, 70 гаруй хувьд дунд зэргийн зуншлагатай, 10 орчим хувьд муу байсан. Энэ зуны байдлаар 4 дүгээр сард ихэнх нутгаар хур тунадас олон жилийн дунджаас ахиу буюу орчим, 5,6,7 дугаар саруудад хур тунадас ихэнх нутгаар олон жилийн дунджаас бага буюу дунджийн орчим орсноор бэлчээрийн ургамлын ургалт эрт цухуйж, зуншлага хэвийн болох нөхцөл бүрдсэн боловч 5-7 сард ургамлын ургалт муудсан, зарим нутагт нэг наст болон хөл газрын ургамал түрж ургасан, ургамал тачир сийрэг байгаагаас нэгжийн ургац муу, зуншлага оройтсон учир ургамлын бүтээмж гүйцээгүй байгаа нь даац хэтэрч гарах шалтгаан болсон.

Бэлчээрийн даацыг тооцоолж гаргасан дүнгээс үзвэл: Аймгийн нийт багуудын нутгаар бэлчээрийн даацын хэмжээг тодорхойлсон байдлаар гаргахад.

2 % нь 50 хүртэлх хувь    (бэлчээрийн нөөцтэй)

14 % нь 51-100 хувь          (бэлчээр хүрэлцээтэй)

46 % нь 101-300 хувь        (даац 1-3 дахин хэтэрсэн)

18 % нь 301-500 хувь        (даац 3-5 дахин хэтэрсэн)

 20 % нь 500 хувиас их      (даац олон дахин хэтэрсэн) байдалтай гарсан байна.

Өөрөөр хэлбэл аймгийн дүнгээр нутгийн 15 гаруй хувьд мал өвөлжилт, хаваржилт хэвийн байх боломжтой байна. Харин нутгийн 45 гаруй хувь нь 1-3 дахин хэтэрсэн, нийт нутгийн 40 гаруй хувьд бэлчээрийн даац 3 буюу түүнээс дээш олон дахин хэтэрч гарсан нь өөрийн сумын нутагт мал сүргээ онд оруулах бэлчээрийн боломж муутай тул өөр нутагт отор нүүдэл хийх, хадлан тэжээл бэлтгэх, малын тоог бууруулах зэргээр мал өвөлжилт, хаваржилтын ажлыг эртнээс анхаарах, зөв зохицуулах шаардлагатайг харуулж байна. 

Сум, багийн дүнгээр авч үзвэл:  Сайхан-Овоо сумын Төгрөг баг, Эрдэнэдалай, Адаацаг, Сайнцагаан, Дэрэнгийн Саруул баг, Говь-Угтаалын Хонгор баг, Цагаандэлгэрийн Хараат, Жаргалан багын нутаг буюу 40 орчим хувь бэлчээрийн даац 3-5 дахин буюу олон дахин хэтэрч гарсан, Сайхан-Овоогийн Онги, Найз баг, Дэлгэрхангайн Ар шавагтай баг, Дэлгэрцогт, Дэрэнгийн Алаг өндөр, Бумбат баг, Хулд, Өлзийт, Баянжаргалан, Өндөршил, Гурвансайханы Дэрсэнэ ус, Гурвансайхан баг, Говь-Угтаалын Ажирхай багын нутаг   буюу нийт нутгийн 45 гаруй хувь даац 1-3 дахин хэтэрсэн тул мал өвөлжилт, хаваржилтын нөхцөл хүндэрч болзошгүй (Бэлчээрийн даацын зураг) байна.

Бэлчээрийн даац онцгой хэтэрч гарсан дээрхи сумдад хадлан өвс бэлтгэх, тэжээл нөөцлөх, отор нүүдэл хийх зэрэг ажлыг өөрсдийн дотоод нөөц бололцоон дээр тулгуурлан оновчтой, шуурхай зохион байгуулах,  орон нутгийн зүгээс зөв зохион байгуулалт хийж ажиллах зайлшгүй шаардлагатайг анхаарна уу!

Энэ жил ихэнх нутагт зуншлага оройтсон ба бороо их орсон газраар лууль, шарилж зэрэг нэг наст ургамлууд, таана, хөмүүл зонхилсон. Гэхдээ эдгээр ургамлууд өвөл хавартаа бэлчээрт хадгалагдаж үлдэхгүй онцлогтой мөн мал тарга тэвээрэг бүрэн авч чадаагүй зэрэг онцлог нөхцөл үүсээд байгааг харгалзан үзэх нь чухал юм.

Бэлчээрийн даацын зураглалаас үзэхэд багтаамж 100 хувь гарсан бол тухайн сумын мал сүрэг өөрийн нутагт өвөлжиж хаваржихад бэлчээр хүрэлцээтэй гэснийг харуулах бөгөөд тухайлбал 1-3 дахин хэтэрч (100,1-300 орчим хувь) гарсан тохиолдолд сумын нийт мал сүргийн тал орчим хувийг өөр аймаг, сумын нутагт отор нүүдэл хийлгэх юмуу нэмэгдэл тэжээл бэлтгэх зэргээр мал өвөлжилт, хаваржилтын ажлыг эртнээс зохицуулах шаардлагатайг харуулж байгаа юм.

ДУНДГОВЬ АЙМГИЙН

УЦУОШТөв

2019.09.02