2017-2018 ОНЫ ӨВӨЛ, ХАВРЫН БЭЛЧЭЭРИЙН ДААЦЫГ ТОДОРХОЙЛСОН ДҮН

Монгол улсын Засгийн газрын 2015 оны 286 дугаар тогтоолын дагуу Ус цаг уур, орчны судалгаа, мэдээллийн хүрээлэнд 2017-2018 оны өвөл, хаврын бэлчээрийн даацыг баг бүрийн бэлчээрийн ургац, малын тоо, бэлчээрийн талбайн хэмжээ, бэлчээр ашиглах хугацаа зэрэг мэдээлэл дээр үндэслэн багийн нутгаар тооцоолж гаргав.

Зуншлагын байдал 2017 оны 8 дугаар сарын 20-ны байдлаар нийт нутгийн 40 орчим хувьд хэвийн, 40 гаруй хувьд дунд, 10 гаруй хувьд муу байв. Энэ зун ихэнх нутгаар 7 дугаар сарын сүүлч хүртэл зуншлага муу байсан боловч 8 дугаар сар гарсаар бороо ахиу орж нийт нутгаар бэлчээрийн ургамлын ургалтын байдал сайжирсан байна.

Бэлчээрийн даацыг нийт нутгаар тооцоолж гаргасан дүнгээс үзвэл:

15% нь 50 хүртэлх хувь (бэлчээрийн нөөцтэй)

10% нь 51-100 хувь         (бэлчээр хүрэлцээтэй)

30% нь 101-300 хувь  (даац 1-3 дахин хэтэрсэн)

10% нь 301-500 хувь  (даац 3-5 дахин хэтэрсэн)

30% нь 500 хувиас их (даац олон дахин хэтэрсэн) байна.

Өөрөөр хэлбэл нутгийн 20 гаруй хувьд мал өвөлжилт, хаваржилт хэвийн байх боломжтой гэж үзэж болохоор байна. Харин нутгийн 80 шахам хувь нь өөрийн сумын нутагт мал сүргээ онд оруулах бэлчээрийн хүрэлцээ муу байгаа нь отор нүүдэл хийх, нэмэгдэл тэжээл бэлтгэх, малын тоог бууруулах зэргээр мал өвөлжилт, хаваржилтын ажлыг эртнээс зохицуулах шаардлагатайг харуулж байна.

Аймгийн дүнгээр авч үзвэл Увс, Баян-Өлгий, Ховд, Завхан, Говь-Алтай, Баянхонгор, Хөвсгөл,Булган, Архангай, Өвөрхангай, Дархан-Уул,Төвийн ихэнх,Хэнтий, Сүхбаатар, Өмнөговь, Дорноговь, Дундговь аймгуудын зарим сумдын нутгаар бэлчээрийн даац олон дахин хэтэрч гарсан тул мал өвөлжилт, хаваржилтын нөхцөл хүндрэхээр байна.

Дундговь аймгийн дүнгээр авч үзвэл  тус аймгийн 35 орчим хувь бэлчээрийн нөөцтэй, 25 гаруй хувь  бэлчээр хүрэлцээтэй учир мал өвөлжилт хаваржилт хэвийн байх боломжтой, харин нутгийн 40 хувь нь өөрийн сумын нутагт мал сүргээ онд оруулах бэлчээрийн боломж муу байгаа нь өөр нутагт отор нүүдэл хийх, нэмэгдэл тэжээл бэлтгэх, малын тоог бууруулах зэргээр мал өвөлжилт, хаваржилтын ажлыг эртнээс анхаарах, зохицуулах шаардлагатайг харуулж байна.

Адаацагийн хойд болон төв хэсэг, Дэлгэрхангай зүүн хойд хэсэг буюу нийт нутгийн 5  хувь бэлчээрийн даац олон дахин хэтэрч гарсан, Гурвансайханы зүүн хэсэг, Говь-Угтаалын зүүн тал, Адаацагийн урд тал, Эрдэнэдалайн хойд, өмнө, зүүнхойд, зүүн урд, урд тал, Сайхан-Овоогийн зүүн хойд тал, Дэлгэрхангайн баруун хойд тал, Хулдын хойд, зүүн, Дэлгэрцогтын баруун хойд тал, Дэрэнгийн баруун хойд, зүүн тал, Цагаандэлгэрийн зүүн хэсэг, Сайнцагаан сумдын нутаг буюу нийт нутгийн 35 хувьдаац 1-3 дахин хэтэрсэн тул мал өвөлжилт, хаваржилтын нөхцөл хүндрэхээр (Бэлчээрийн даацын зураг, 2017 оны 8 дугаар сарын 22) байна.

Бэлчээрийн даац онцгой хэтэрч гарсан дээрхи сумдад хадлан өвс бэлтгэх, тэжээл нөөцлөх, отор нүүдэл хийх зэрэг ажлыг өөрсдийн дотоод нөөц бололцоон дээр тулгуурлан оновчтой, шуурхай зохион байгуулахыг зөвлөж байна. 

Мөн энэ жилийн зуншлага ихэнх нутгаар хэвийн байсан боловч 6, 7-р сард олон хоног хэт халсанаас  бэлчээрийн өвс ургамлын ургалт үзүүрээсээ шарлаж хатсан, 7-р сар болон 8-р сарын эхээр хур тунадас орсноор зуншлага сайжирсан ч мал тарга тэвээрэг бүрэн авч чадаагүй зэрэг онцлог нөхцөл үүсээд байгааг харгалзан үзэх нь чухал юм.Тус аймгийн зарим нутгаар таана, хөмүүл, шувуун хөл мэтийн сонгинолог ургамлууд голлож ургасан, өвөл хаврын үндсэн бэлчээр болох хагд, борог өвс багатай байгааг анхаарах нь зүйтэй.

Бэлчээрийн даацын зураглалаас үзэхэд багтаамж 100 хувь гарсан бол тухайн сумын мал сүрэг өөрийн нутагт өвөлжиж хаваржихад бэлчээр хүрэлцээтэй гэснийг харуулах бөгөөд тухайлбал 1-3 дахин хэтэрч (100,1-300 орчим хувь)гарсан тохиолдолд сумын нийт мал сүргийн тал орчим хувийг өөр аймаг, сумын нутагт отор нүүдэл хийлгэх юмуу нэмэгдэл тэжээл бэлтгэх зэргээр мал өвөлжилт, хаваржилтын ажлыг эртнээс зохицуулах шаардлагатайг харуулж байгаа юм.

           ДУНДГОВЬ АЙМГИЙН УЦУОШГазар

2016.08.25